Sosyal ortamlarda, insanların yanında hiç korku ve endişe hissettiniz mi? Kalabalık ortamlarda yaşadığınız bu korku ve endişe duygularının ortaya çıkmasına neden olan duruma sosyal anksiyete yani ‘sosyal fobi’ denir. Bu rahatsızlığa sahip olan kişiler, sosyal hayatlarını yaşarken birtakım zorluklar yaşayabilirler. Sosyal kaygı olarak da bilinen sosyal anksiyete konuşma terapisi ya da antidepresanlarla tedavi edilebilir bir hastalıktır. Güven Çayyolu Cerrahi Tıp Merkezi Psikiyatri Bölümü'nden Uzman Psikolog Hilal Savaş, sosyal fobi sorununu sizler için anlattı.
Sosyal fobi (sosyal anksiyete bozukluğu), bireylerin sosyal durumlarda yoğun bir şekilde utanç, eleştirilme korkusu, reddedilme endişesi ve yargılanma korkusu yaşadığı bir psikolojik durumdur. Sosyal fobi, kişinin topluluk önünde rahatça davranmasını, konuşmasını ve etkileşime girmesini engelleyebilir.
Sosyal fobinin belirtileri nelerdir?
1. Korku ve Anksiyete
Sosyal fobi, bireyin sosyal ortamlarda, özellikle de başkalarının dikkatini üzerine çekme ihtimali olduğu durumlarda aşırı korku ve kaygı duymasına neden olur. Bu kaygı, başkaları tarafından olumsuz değerlendirilme veya yargılanma korkusundan kaynaklanır. Sosyal fobisi olan kişiler, bu korkuyu genellikle günlük yaşamlarının bir parçası haline getirirler ve toplum içinde varlıklarını hissettirme konusunda büyük bir rahatsızlık duyarlar.
2. Olumsuz Düşünceler ve Olumsuz Kendilik Algısı
Sosyal fobisi olan bireyler, kendilerini genellikle yetersiz, beceriksiz veya "eksik" hissederler. Bu kişiler, başkaları tarafından sürekli olarak olumsuz değerlendirileceğine inanırlar. "Yanlış bir şey söyleyeceksem ne yapacağım?", "Herkes beni yargılıyor" gibi düşünceler, kişinin sosyal ortamlarda daha da gerginleşmesine yol açar. Bu olumsuz düşünceler, sosyal fobinin merkezinde yer alır ve bireyin kendine olan güvenini zayıflatır.
3. Fiziksel Belirtiler
Sosyal fobi, fiziksel olarak da belirgin semptomlar gösterir. Bu semptomlar arasında kalp çarpıntısı, terleme, titreme, baş dönmesi, yüz kızarması, mide bulantısı ve nefes darlığı yer alabilir. Bu belirtiler, bireyin sosyal durumlarda daha fazla kaygı yaşamasına ve bu durumlardan kaçınmasına neden olabilir
4. Kaçınma Davranışları
Sosyal fobi, bireylerin sosyal ortamlardan kaçınmalarına yol açabilir. Toplum içinde bulunmak, iş yerinde sunum yapmak, bir grupta konuşmak veya yabancılarla etkileşim kurmak gibi durumlar kaçınılmaz hale gelir. Bu kaçınma, bireyin sosyal becerilerinin zayıflamasına ve yalnızlık, izolasyon gibi duygusal sonuçlara yol açabilir.
5. Sosyal İlişkilerde Zorluklar
Sosyal fobisi olan kişiler, yakın ilişkiler kurmada, romantik ilişkilere girmede veya arkadaşlıklar geliştirmede zorluk yaşayabilirler. Çoğu zaman, bu kişiler yalnızlık hissi yaşayabilir, çünkü kaygıları onları başkalarına yakınlaşmaktan alıkoyar.
Sosyal fobinin tedavi yöntemleri nelerdir?
Sosyal fobi tedavisinde genellikle terapötik yaklaşımlar ve bazen ilaç tedavisi kullanılmaktadır. Tedavi süreci, bireyin yaşadığı semptomların şiddetine, kişinin yaşam tarzına ve ihtiyaçlarına göre özelleştirilir.
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Maruz Kalma Terapisi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), sosyal fobinin tedavisinde en yaygın kullanılan terapi yöntemlerinden biridir. BDT, bireylerin sosyal kaygılarını ve olumsuz düşüncelerini sorgulamalarını sağlar. Terapist, kişiye olumsuz düşüncelerini daha gerçekçi ve sağlıklı bir şekilde yeniden yapılandırma konusunda yardımcı olur. BDT, kişiyle birlikte sosyal durumları sistematik olarak ele alır ve güvenli bir ortamda, korkularına küçük adımlarla yaklaşmasına olanak tanır.
Maruz Kalma Terapisinde ise,BDT'nin bir parçası olarak, bireye korktuğu sosyal durumlarla yüzleşmesi için bir maruz kalma planı yapılır. Bu, bireyin en küçük korkulu sosyal durumlarla başlayarak, korkularına kademeli olarak aşina olmasını sağlar. Bu süreç, kişiyi kaygılarını yönetme konusunda güçlendirir.
2. İlaç Tedavisi
Sosyal fobi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, kaygıyı ve depresyonu hafifletmeye yardımcı olabilir. Antidepresan ilaçlar, özellikle SSRI (Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri), sosyal fobi tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Ayrıca, benzodiazepinler gibi anksiyolitik ilaçlar, anksiyete seviyesini anlık olarak düşürebilir, ancak bu ilaçlar kısa vadeli kullanım için önerilir.
3. Grup Terapisi
Sosyal fobisi olan bireyler için grup terapisi de faydalı olabilir. Grup terapisi, kişilerin diğer benzer durumdaki bireylerle bir araya gelerek sosyal beceriler geliştirmelerine yardımcı olabilir. Burada, kişiler birbirlerinin kaygılarına empati gösterirken, birlikte sosyal etkileşimler üzerinde çalışabilirler. Grup terapisi, bireylerin yalnız olmadıklarını ve sosyal becerilerini geliştirebileceklerini fark etmelerini sağlar.
4. Gevşeme Teknikleri ve Nefes Egzersizleri
Sosyal fobiye sahip kişiler, kaygı seviyelerini yönetmek için gevşeme tekniklerinden faydalanabilirler. Derin nefes alıp verme, kas gevşetme teknikleri ve meditasyon gibi yöntemler, kaygıyı azaltmada etkili olabilir. Bu teknikler, kişinin stresli bir sosyal durumla karşılaştığında rahatlamasına yardımcı olabilir.
5. Sosyal Beceri Eğitimi
Sosyal fobi tedavisinde sosyal beceri eğitimi de önemli bir rol oynar. Bu eğitim, bireyin sosyal etkileşimlerde daha rahat ve güvenli hissetmesini sağlamak için uygulamalı beceriler kazandırır. Sosyal beceri eğitimi, kişilerin kendilerini ifade etme, başkalarıyla iletişim kurma ve sosyal durumları yönetme konusunda yardımcı olur.
Sosyal fobi, kişinin günlük yaşamını etkileyebilecek ciddi bir durumdur, ancak doğru tedavi yöntemleri ile önemli ölçüde iyileşebilir. Tedavi sürecinde erken tanı ve profesyonel destek büyük önem taşır. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), ilaç tedavisi, gevşeme teknikleri ve sosyal beceri eğitimi gibi yaklaşımlar, sosyal fobinin yönetilmesinde etkili olabilecek araçlardır. Bu tür tedavi yöntemleri, kişilerin sosyal ortamlarda daha rahat ve güvenli hissetmelerine yardımcı olabilir.
