Pankreas ameliyatı denince pek çok kişinin aklına doğrudan pankreas kanseri gelir. Oysa pankreasın cerrahi müdahale gerektiren başka hastalıkları da vardır. Bu organ, yerleşimi itibarıyla karın boşluğunda oldukça derinde yer alır ve genellikle sinsi seyreden hastalıklarla gündeme gelir. Bu nedenle pankreasla ilgili her bulgu dikkatle değerlendirilmelidir.
Güven Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü'nden Doç. Dr. Veysel Ersan, ameliyat gerektirebilecek pankreas hastalıklarının neler olduğunu, ameliyat kararının ne zaman verilebileceğini anlattı.
Pankreas Kistleri ve IPMN (Intraductal Papillary Mucinous Neoplasm): Pankreasta rastlanan kistler her zaman kötü huylu değildir. Ancak bazı kistler, özellikle IPMN tipi kistler, zamanla kansere dönüşme riski taşıyabilir. Bu nedenle düzenli görüntüleme ile izlenmeli ve gerekli durumlarda cerrahi olarak çıkarılmalıdır.
Kronik Pankreatit ve Kanal Tıkanıklıkları: Kronik pankreatit, pankreasın uzun süreli iltihabı sonucu oluşan ve organın yapısını bozan bir durumdur. Bu süreçte safra yolları veya pankreas kanalı tıkanabilir, kist ya da kireçlenmeler oluşabilir. Ağrı kontrolü sağlanamayan, beslenme bozukluğuna yol açan ya da kitle etkisi yapan durumlarda cerrahi tedavi gündeme gelir.
Psödokistler: Pankreas iltihabı sonrasında oluşan ve pankreas sıvısı içeren bu kistler genellikle kendiliğinden geriler. Ancak büyük boyutlara ulaşıp baskı oluşturduğunda, enfekte olduğunda ya da komşu yapılara zarar verdiğinde cerrahi müdahale gerekebilir.
Pankreas Kanseri: Pankreas tümörleri genellikle geç belirti verdiği için çoğu zaman geç tanı alır. Ancak erken evrede saptanan lokalize tümörlerde cerrahi, hastanın yaşam süresi açısından tek şanstır. Pankreas başı tümörlerinde genellikle Whipple ameliyatı (pankreatikoduodenektomi) uygulanır.
Her Lezyon Ameliyat Gerektirir mi?
Kesinlikle hayır. Pankreas lezyonlarının bir bölümü sadece düzenli takip gerektirir. Önemli olan, lezyonun tipi (kist, solid tümör, enzim sızıntısı vb.), büyüklüğü ve büyüme hızı, komşu dokulara etkisi, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu gibi faktörler dikkate alınarak, deneyimli bir ekip tarafından değerlendirilmesidir. Gereksiz bir cerrahi kadar, gecikmiş bir operasyon da hastaya zarar verebilir.
Ameliyat Kararı Ne Zaman Verilir?
Pankreas cerrahisi kararı multidisipliner bir yaklaşımla, yani cerrah, gastroenterolog, radyolog ve onkolog iş birliğiyle verilmelidir. Özellikle riskli kistlerde ya da erken evre tümörlerde gecikmeden alınan cerrahi kararlar, hastanın yaşam süresini uzatabilir. Bununla birlikte, sadece görüntülemeye bakarak ameliyat kararı almak doğru değildir. Endoskopik ultrason (EUS), MRCP ve gerekirse biyopsi gibi ileri tanı yöntemleri sürece dâhil edilmelidir.
Pankreas hastalıklarında en kritik nokta, “Ne zaman, ne yapılmalı?” sorusuna doğru yanıt verebilmektir. Her lezyon ameliyatla tedavi edilmez; ama bazıları da geç kalındığında hayati tehlike oluşturabilir. Bu nedenle pankreasında kist, kitle ya da lezyon saptanan bireylerin, bu alanda deneyimli bir cerrah tarafından değerlendirilmesi büyük önem taşır.
