Soğuk havalarda uzun süre dışarıda kaldınız mı? Vücudunuzun verdiği tepkiler nasıldı? Özellikle kış aylarında soğuk havada uzun süre dışarıda kaldığınızda “frostbite” adıyla da bilinen “soğuk ısırması”na maruz kalabilirsiniz. Soğuğa maruz kalmak vücudumuz açısından ciddi riskler oluştururken özellikle cilt ve altındaki dokuların donmasıyla meydana gelen bu rahatsızlık başınıza gelebilir. Güven Hastanesi Dermatoloji (Cildiye) Bölümünden Doç. Dr. Alev Eken, soğuk ısırması hakkında sorularınızı yanıtladı.
Doku sıcaklığının 0°C’nin altına düşmesiyle oluşan donma durumuna “soğuk ısırması” denir. Uzun süre soğuğa maruz kalındığında vücut, kan dolaşımını hayati organlara yönlendirerek uç bölgelerdeki kan akışını sınırlandırır. Bu durum, hücrelerin oksijen ve besin eksikliği nedeniyle zarar görmesine ve son seviyede ise donarak ölmesine neden olabilir. Özellikle burun, kulaklar, yanaklar, parmaklar ve ayak parmakları gibi vücudun uç bölgelerinde görülen bu rahatsızlık, ciddi tehlikeleri de beraberinde getirebilir.
Soğuk ısırmasının belirtileri nelerdir?
Soğuk ısırmasını dört aşamada değerlendirebiliriz.
-Erken evre: Erken evre olarak adlandırdığımız bu belirtiler genellikle, soğuk yanmasından etkilenen bölgelerde karıncalanma, uyuşukluk, soğukluk belirtileridir. Bölgenin rengi beyazlamaya başlamıştır.
-Orta evre: Orta evrede ise ilk belirtilere ek olarak etkilenen bölgede sertleşme meydana gelir ve kişi donduğunu net şekilde hisseder. Eğer hemen sıcak bir ortama geçme şansınız varsa, etkilenen bölge kırmızıya dönerek su toplamaya başlar. Bölgede kaşıntı ve ağrı da görülür.
-İleri evre: Soğuğa maruziyet devam ediyorsa ileri aşama kaçınılmazdır. Şiddetlenerek artan belirtilere ek olarak cilt rengi, beyaz, mavi ya da lekeli şekilde görülür. Deri altındaki kasılan kaslar, sinirler ve hatta kemiklerde hasarlar meydana gelmeye başlar. Bu evre, acil müdahaleyi gerektirir.
-Son evre: Bu evrede, soğuk ısırmasından etkilenen bölgelerde kanla dolu kabarcıklar meydana gelir ve bu bölgelerde zamanla siyah/koyu lekeler oluşmaya başlar. Bu koyu renkli bölgelere nekroz (doku ölümü) denir. Sıcak bir alana geçildiyse geri ısınma ile yaklaşık 5 saat içerisinde ödem görülebilir. Kişi, ateşlenebilir, titreyebilir ve konuşmasında zorluk görülebilir. Soğuk ısırığına bağlı belirtiler uzun saatler boyunca hatta günler boyunca da devam edebilir. Bazı bölgelerdeki uyuşma, kalıcı ağrı, kaşıntı ve hissizlik belirtileri bir süre daha rahatsızlık verebilir.
Soğuk ısırığında risk grupları nedir?
Peki, kimler soğuk ısırığında risk altında?
Dağcı ve kayakçılar
Asker, denizciler
Çok genç ya da çok yaşlılar
Diyabet ve Raynaud sendromuna sahip olanlar
Kan damarlarını daraltan ilaçları kullananlar
Sigara
Aşırı soğuğa maruz kalan herkes
Soğuk ısırması durumunda neler yapılabilir?
Soğuktan uzaklaşmak, daha fazla hasarı önlemenin en önemli yoludur. Hemen daha sıcak bir ortama geçmeye çalışın.
Etkilenen bölgeyi ılık (40-42°C) su dolu bir kaba sokarak yavaş yavaş ısıtabilirsiniz. Kesinlikle sıcak su, doğrudan ateş veya radyatör kullanmayın. Bu yöntem, cildinizde yanıklara neden olabilir.
Donmuş bölgeyi ovalamayın, cilt dokularına daha fazla zarar verebilirsiniz.
Su ve sıcak içecekler kan dolaşımını destekler ve iyileşmeyi hızlandırır.
Eğer ciltte su toplama, renk değişimi veya hissizlik varsa en kısa sürede bir uzman hekime başvurmalısınız.
Soğuk ısırması nasıl tedavi edilir?
Soğuk ısırması nedeniyle, soğuğa maruz kalan bölgelerinizde kaşıntılı döküntüler, ağrılar, şişlikler ya da daha ciddi reaksiyonlar meydana gelebilir. Soğuk ısırması tedavilerinde en önemli yöntem, soğuk ortamdan kaçınmak/uzaklaşmak, hekiminizin vereceği ilaçları düzenli şekilde kullanmak olmalıdır. Bazı vakalarda ise hekim hastalarına kontrollü soğuğa maruziyet uygulayarak bir terapi yapar. Bu tedavi, vücudun soğuğa alışmasını sağlayarak reaksiyonun şiddetini azaltmayı amaçlar. Ancak bu yöntem her zaman uygulanmaz ve tıbbi gözetim altında yapılmalıdır.
Soğuk ısırmasından korunma yolları nelerdir?
Soğuğa karşı en iyi koruma, iç katmanda nemi emen, orta katmanda ısıyı koruyan ve dış katmanda rüzgar ve suya dayanıklı giysiler giymektir.
Vücudun uç noktalarını korumak için uygun aksesuarlar kullanın. Bunlar, eldiven, bere ve kalın çorap olabilir.
Islak giysiler, vücut sıcaklığını hızla düşürebilir. Islak ya da nemli giysiler giymekten kaçının.
Soğuk ve rüzgârlı havalarda gereksiz yere dışarıda uzun süre durmamaya özen gösterin. Olabildiğince soğuğa maruziyetinizi azaltın.
Alkol, vücut sıcaklığınızı yanlış bir şekilde sıcakmış gibi hissettirirken, sigara kan dolaşımını olumsuz etkileyerek soğuk ısırması riskini artırabilir. Genel sağlığınızı korumak adına da alkol ve sigara kullanımını bir an önce bırakmalısınız.
