“Sağlıklı Kilo” ve “Sağlıksız Kilo” Arasındaki Fark Nedir?
GÜVEN SAĞLIK GRUBU
Paylaş:
“Sağlıklı Kilo” ve “Sağlıksız Kilo” Arasındaki Fark Nedir?
Her tartıda gördüğümüz rakam, sağlığımız hakkında ne kadar şey anlatır? Pek çoğumuz ideal kiloyu belirli bir sayıya indirgerken, aslında bu kavramın çok daha karmaşık ve bireysel olduğunu göz ardı edebiliyoruz. Çünkü kilo, yalnızca estetik bir mesele değil; genel sağlığımızla doğrudan ilişkili, biyolojik, genetik ve çevresel birçok faktörün bir araya geldiği dinamik bir denge noktasıdır. Peki “sağlıklı kilo” ile “sağlıksız kilo” arasındaki fark nedir? Aynı kilodaki iki kişi neden bambaşka sağlık profillerine sahip olabilir? Kilo almak her zaman sadece “fazla yemek” anlamına mı gelir?
Güven Çayyolu Tıp Merkezi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü'nden Doç. Dr. Ayla Harmancı, obezite tanımından genetik yatkınlıklara, metabolik olarak sağlıklı obez bireylerden kilo kontrolünü zorlaştıran günlük alışkanlıklara kadar birçok konuyu sizler için anlattı.
“Sağlıklı kilo” ve “sağlıksız kilo” arasındaki fark nedir?
Yetişkinlerde obezitenin tanısı genelde beden kitle indeksi (BKİ) ile yapılır. BKİ, kişinin kilosunun boyunun karesine bölünmesiyle hesaplanır. Ancak BKİ, her zaman doğru bir tablo çizmez. Aynı BKİ’ye sahip bir kadın ve erkek arasında yağ miktarı farklılık gösterebilir. Ayrıca kas oranı yüksek olan sporcularda BKİ yüksek çıksa bile vücut yağ oranı normal olabilir. Bunun yanı sıra, yaşlandıkça boy kısaldığı için yaşlı bireylerin BKİ değeri daha yüksek çıkabilir ve obeziteyi doğru yansıtmayabilir. Bunun gibi durumlar nedeniyle BKİ her zaman tam bir tablo sunmaz. Araştırmalar, obez olan bireylerin bir kısmının diyabet veya kalp hastalığı gibi rahatsızlıklar yaşamadığını da göstermiştir. Bu kişiler “metabolik olarak sağlıklı obezite” grubuna girer. Daha genç yaş, düzenli fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme, bu gruptaki bireylerin ortak özellikleridir.
Neden kilo alıyoruz? Kilo almanın fizyolojik ve biyolojik sebepleri nedir?
Kilo almanın temel nedeni, yaktığımızdan daha fazla enerji almaktır. Ancak bu durum sadece “çok yemek” meselesi değil, biyolojik ve sosyal birçok faktörün karmaşık bir etkisidir. Vücudumuz, yağ dokusundaki değişimlere karşı dirençlidir ve yağ oranımız bir süre yüksek kalırsa, bu durumu yeni normal olarak kabul edebilir. Kilo alımında genetik, çevresel etkenler, stres ve yaşam tarzı büyük rol oynar. Örneğin stres, hormonlarımızı etkileyerek kilo alımını tetikleyebilir. Aynı zamanda hareketsizlik de kilo alımını kolaylaştırır, çünkü modern yaşamda fiziksel aktiviteler oldukça azalmış durumda. Ancak hareket etmek, sadece kilo kontrolü değil, aynı zamanda genel sağlık için de önemlidir. Bazı hastalıklar ve kullanılan ilaçlar da kilo artışına neden olabilir. Bu nedenle kilo kontrolü, yalnızca bireyin tercihleriyle değil, fiziksel ve biyolojik etkenlerle de ilgilidir.
Kimler kilo almaya daha yatkındır? Genetik faktörlerin kilo alımında etkisi var mı?
Genetik faktörler kilo alımında büyük rol oynar. Araştırmalarda, obeziteyle ilişkili 140’tan fazla genetik bölge tespit edilmiştir. Çoğu durumda bu genler, beynimizin iştah ve enerji dengesini düzenleyen bölgelerini etkiler. Bazı genetik durumlar ise nadir görülür ve genelde erken yaşta aşırı kilo alımı ile kendini gösterir. Bunun yanı sıra, annenin hamilelik sırasındaki sağlığı da genetik etkiler üzerinde önemlidir. Örneğin, annenin obez olması veya diyabet gibi bir rahatsızlığı bulunması, çocuğun gelecekteki kilo durumu üzerinde etkili olabilir. Çevresel faktörler, toksinler ve hormonal bozucular gibi etmenler de genetik üzerinde değişimlere yol açabilir.
Kilo kontrolünü zorlaştıran hatalar nelerdir?
Kilo kontrolünü zorlaştıran hatalar arasında düzensiz öğünler, hazır gıdaların sık tüketimi, hızlı yemek yeme ve yetersiz su içmek gibi alışkanlıklar yer alır. Ayrıca, çok düşük kalorili diyetler ya da sürdürülemez egzersiz programları da verilen kilonun geri alınmasına yol açabilir. Hızlı kilo verme çabaları genelde uzun vadede işe yaramaz, çünkü vücut kendini koruma altına alır ve metabolizmayı yavaşlatır. Sağlıklı kilo kontrolü için, bireysel ihtiyaçlara uygun, sürdürülebilir bir yaşam tarzı benimsemek önemlidir.
Her zayıf ya da normal kilolu insan sağlıklı mıdır?
Yapılan araştırmalar, zayıf veya normal kilolu kişilerin her zaman sağlıklı olmadığını göstermektedir. Örneğin, zayıf kişilerde karın bölgesinde yağlanma ya da düşük bacak yağı miktarı, kalp-damar hastalıkları riskini artırabilir. Sağlıklı bir vücut için sadece kiloya değil, yağ dağılımına ve genel yaşam tarzına da dikkat etmek gerekir. Yağ hücrelerinin davranışları ve genetik faktörler de bu durumda etkilidir. Sağlıksız beslenme alışkanlıkları, vücudun yağ dağılımını olumsuz yönde etkileyebilir.
Fazla kilo hangi sağlık problemlerine yol açar? Kilo insan ömrünü etkiler mi?
Fazla kilo, zamanla kalp-damar hastalıklarından diyabete, uyku apnesinden eklem rahatsızlıklarına kadar birçok sağlık sorununa yol açabilir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, obezite her yıl milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesine neden olmaktadır. Fazla kilo, ayrıca yaşam kalitesini düşürür ve fiziksel hareketliliği kısıtlar. Örneğin, diz eklemlerine binen yük kilo alımıyla artar ve bu da iltihaplanma riskini artırır. Ancak, doğru yöntemlerle verilen kilo, bu riskleri azaltabilir ve yaşam kalitesini belirgin şekilde iyileştirebilir.
Herkes için ideal bir kilo aralığı var mı?
İdeal kilo, kişinin hem fiziksel hem de zihinsel olarak kendini iyi hissettiği ağırlıktır. Sağlıklı kilo aralığı bireyden bireye değişir ve yaş, boy, vücut yapısı, genetik faktörler ve yaşam tarzı gibi birçok etkene bağlıdır. Bu nedenle, herkes için sabit bir kilo aralığından söz etmek mümkün değildir.
