Günümüzde en az obezite ve diyabet kadar sağlığımızı tehdit eden bir başka sorun da dislipidemidir. Kan yağlarının (Trigliserit ve kolesterol) anormal düzeylerde olmasıyla karakterize olan dislipidemi kalp-damar sağlığını hayati şekilde etkiliyor ve çeşitli diğer hastalıkların da önünü açıyor. Güven Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümünden Prof. Dr. Y. Alper Sönmez, dislipideminin belirtilerine ve tedavi yöntemlerine ilişkin soruları cevaplandırdı.
Dislipidemi, kan dolaşımında yağların (Kolesterol veya Trigliseritler) veya bunları taşıyan lipoproteinlerin düzeylerinin normalden daha fazla veya az olması durumudur. Dislipidemilerde kolesterol, trigliserit veya her ikisi de yüksek veya düşük seviyelerde bulunabilir. Günlük pratiğimizde kolesterol veya trigliseritlerin normalden yüksek düzeylerde olmasını daha sık görür ve daha çok önemseriz.
Dislipidemi nedenleri nelerdir?
Genetik yatkınlık: Lipidleri taşıyan moleküllerin (Lipoproteinlerin) karaciğer ve dokularca dolaşımdan yeterince temizlemeyişi dislipidemilerin en sık görülen genetik nedenlerindendir. Bu sorun kalıtımsal olarak anne veya babadan çocuğa geçer. Yüksek kolesterol düzeyleriyle seyreden bu tablo bazı ailelerde genç yaşta kardiyovasküler olay veya ölümlerin sık görülmesinin nedenidir.
Sağlıksız Beslenme: Doymuş yağ ve trans yağ içeren besinlerin (Hızlı atıştırmalıklar, paketlenmiş gıdalar vb.) fazlaca tüketilmesi ve bitkisel liflerin yetersiz alınması, kan yağlarını yükseltebilir.
Hareketsiz hayat: Yetersiz fiziksel aktivite lipid metabolizmasını olumsuz etkiler, dolaşımdaki lipidlerin yükselmesine ve işlevlerinin bozulmasına neden olur.
Bazı hastalıklar: Obezite, Tip 2 Diyabet, Hipotiroidi, böbrek hastalıkları, karaciğer ve safra yollarının hastalıklarında dislipidemi ortaya çıkabilir. Dislipidemi bulunan kişilerde bu hastalıklar araştırılmalıdır.
İlaçlar: Sık kullanılan bazı ilaçlar (Beta blokerler, idrar söktürücüler, kortikosteroidler, psikoz tedavisinde kullanılan ilaçlar vb.) lipid seviyelerini olumsuz etkileyebilir.
Yaş: Çocukluk çağında genellikle normal olan kan yağları yaş ilerledikçe yükselme eğilimindedir. Dolaşımdaki lipoproteinleri temizleyen karaciğerdeki alıcıların yaşla birlikte işlevlerinin azalmasının bunda rolü vardır.
Dislipidemi belirtileri nelerdir? Nasıl teşhis edilir?
Dislipidemi, komplikasyonlar gelişmeden önce genellikle belirti vermeyen ve yaşamı engellemeyen bir hastalıktır. Yüksek kolesterol karaciğer tarafınca dolaşımdan temizlenemezse damar duvarında birikerek damar sertliğine yol açar. Damar sertliği ilerlerse kalp krizi veya inme gibi büyük damarların hastalıklarına, kalp kapaklarında kireçlenme ve daralmaya yol açabilir. Trigliseritlerin aşırı yüksekliğiyse pankreasta şiddetli ve ağrılı iltihaplanmaya (Pankreatit) neden olabilir. Kan yağları cilt altında veya kasların kemiklerle birleşim bölgelerinde birikebilir (Ksantom, ksantelezma). Gözün merceğinin etrafında birikerek kornea halkası adı verilen tipik bir görünüme yol açabilir. Hastalar daha ciddi sorunlar yaşamadan önce bu belirtilerin tespit edilmesi dislipidemilerin tanınmasına yardımcı olurlar.
Dislipidemi nasıl önlenir ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Günümüzde sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam biçimi nedeniyle çok sayıda erişkinde kan yağları yüksektir. Dolayısıyla sağlıklı besleme ve yeterli fiziksel aktivitenin yaygınlaştırılması dislipideminin önlenmesi için toplumsal olarak önemli bir adımdır. Öte yandan ülkemizde aileden aktarılan genlerle ortaya çıkan, genetik dislipidemiler çok sık görülür. Çocukluk çağından itibaren kolesterol yüksekliği bulunan bu hastalarda hiçbir belirti olmadan damar hastalıkları ortaya çıkabilir. Ailesel dislipidemileri ortaya koymak için erişkinlerde sağlık taramaları sırasında lipid düzeylerini ölçmek önemli fayda sağlar. Bu sayede henüz hiçbir belirti vermemişken bu kişileri tespit etmek ve yüksek lipid düzeylerini düşürecek şekilde tedavi planlamak mümkün olabilir.
Dislipidemi tedavisinde günümüzde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar arasında statinler en sık kullanılan ilaçlardır. Statinler kolesterol sentezini azaltarak dolaşımdaki kolesterol düzeylerini önemli ölçüde düşürürler. Statinlerle yeterli sonuç alınamayan hastalarda kolesterol sentezini düşürmek için kullanılabilecek başka ilaçlar da mevcuttur. Eğer trigliseritler yüksekse fibrat gurubu ilaçlar birinci seçenek olarak kullanılırlar. Yine trigliserid düşürmek için fibratlarla yeterli sonuç alınamazsa bunlara ilave edilecek diğer seçenekler de mevcuttur.
Dislipidemi ve kalp hastalıkları arasındaki ilişki nasıldır?
Dislipidemi damar sertliğine (ateroskleroz) yol açar ve kalbi besleyen büyük damarların, beyin damarlarının veya bacak damarlarının normalden daha genç yaşlarda tıkanmasına neden olur. Toplumsal veriler dislipidemilerin damar sertliği ve buna bağlı hastalıkları %30-35 oranında artırdığını göstermektedir. Eğer kişilerde damar sertliğine neden olan başka risk faktörleri (sigara içimi, obezite, diyabet, hipertansiyon vb.) de varsa tablo daha hızlı ilerlemekte ve kalp krizi veya inme gibi olumsuz sonuçlar daha fazla görülmektedir.
Dislipidemi başka hangi hastalıklara yol açabilir?
Dislipidemi, beyin damarlarında tıkanıklık yaparak inmeye neden olabilir. Ama bunun dışında da dislipidemilerin beyinde olumsuz etkileri görülür. Bunlar içinde hafıza, dikkat ve konsantrasyon bozukluklarına neden olabileceği, vasküler demans ve Alzheimer riskini artırabileceği bildirilmektedir.
Dislipidemi hangi yaş aralığında ve hangi tarz yaşam alışkanlıkları olan kişilerde görülüyor?
Dislipideminin olumsuz sonuçlarının ortaya çıkması üç temel faktörle ilişkilidir. Lipid yüksekliğinin miktarı, lipid yüksekliğinin süresi ve eşlik eden diğer risk faktörleri (Sigara içimi, diyabet, obezite, hipertansiyon vb.). Lipidler ne kadar erken yaşta yükselir ve ne kadar uzun süre yüksek seyrederse, damar hastalığı riski o kadar fazladır. Toplumda damar sertliğine bağlı kalp krizleri veya inmeler genellikle 65-70 yaşlarından sonra ortaya çıkar. Eğer ailesel kolesterol yüksekliği nedeniyle doğuştan itibaren kolesterol düzeyleri yüksekse bu kişilerde damar sertliğine bağlı olaylar 30’lu, 40’lı yaşlardan itibaren başlayabilir. Kalıtımsal geçişli lipid yüksekliklerinin en agresif biçimi olan “Homozigot Ailesel Hiperkolesterolemi” hastalığında daha çocukluk döneminde damar hastalığına bağlı kalp krizi veya ana atar damar kireçlenmesine bağlı tıkanıklık görülebilir.
Dislipideminin, Türkiye’de görülme sıklığı nedir?
Dislipidemi erken tanınması mümkün, tedavisi kolay bir metabolik hastalıktır. Türkiye, dünyada genetik geçişli lipid yüksekliklerinin en sık görüldüğü ülkelerden birisidir. Ülkemizde yaklaşık 20 erişkinden birinde kolesterol düzeyleri tedaviyi hak edecek kadar yüksektir. Yaklaşık 160 erişkinden biri “Ailesel Hiperkolesterolemi” adını verdiğimiz genetik geçişli dislipidemi kriterlerini karşılamaktadır. Dislipidemi hakkında basında zaman zaman tanık olduğumuz asılsız yorumlar, toplumda lipid düşürücü tedavilere karşı güvensizlik yaratmakta ve hastaların tedavi uyumlarını etkilemektedir. Ulusal verilerimiz dislipidemi olan yüksek riskli bireylerde lipid düşürücü tedavilerin damar hastalığına bağlı ölümleri yaklaşık %35 düzeyinde azalttığını göstermektedir. Dislipideminiz olup olmadığını anlamak için lipid profilinizi en az bir defa ölçtürün ve tespit edilen sonuçları doktorunuzla birlikte değerlendirin. Hastalıkları tedavi etmenin en kolay yolu onları önlemektir. Dislipidemileri tespit edip zamanında müdahale ederek, kardiyovasküler hastalıkların gelişmesini önlemek mümkündür.
Periyodik olarak haber bültenimizi size ulaştıralım.
Nesilden nesile hayat bize GÜVEN diyor.
Güven Hastanesi hizmet standartları ile JCI tarafından akredite edilmiştir. JCI şikayet bildirimlerinizi buraya tıklayarak yapabilirsiniz.
Kişisel verilerin korunması ve işlenmesi politikalarına ilişkin aydınlatma metnimize buradan kişisel veri işleme envanteri ve kişisel verilerin korunması politikamıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
