Alzheimer hastalığı, beynin zamanla yıkıma uğramasına neden olan bir nörodejeneratif hastalıktır. Beta-amiloid plakları ve tau proteinlerinin beyinde birikmesiyle sinir hücreleri arasındaki iletişim bozulur ve hücreler zamanla ölür. Bu süreç, özellikle hafıza kaybı ve günlük yaşam becerilerinde bozulmayla kendini gösterir. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre bugün 55 milyon kişiyi etkileyen demans, 2030’da 75 milyon, 2050’de ise 132 milyona ulaşacak. Her üç saniyede bir kişiye yeni bir demans tanısı konurken, bu tanıların büyük çoğunluğunu Alzheimer hastaları oluşturmaktadır. Hastalık yavaş ama sürekli ilerleyen bir doğaya sahiptir ve erken evreden ileri evreye doğru farklı belirtilerle seyreder.
Güven Hastanesi, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bölümünden Fzt. Gülin Bağırsakçı, alzeimer hastalığında fiziksel aktivitenin rolünü anlattı.
Alzheimer’ın erken belirtileri genellikle fark edilmesi zor olan unutkanlıklarla başlar. Kişi, kısa süre önce öğrendiği bilgileri hatırlamakta güçlük çeker. Günlük görevlerde zorluk yaşanabilir; örneğin rutin bir tarifi uygularken eksikler fark edilebilir veya alışverişte sıklıkla unutmalar görülür. Bu dönemde dikkat çeken bir diğer özellik, doğru sözcükleri bulmakta zorlanma ve planlama becerilerinin azalmasıdır. Kişi, karar verme süreçlerinde daha fazla zorlanır, problem çözme yeteneği geriler ve muhakeme gücü zayıflar. Aynı zamanda kaygı, depresyon gibi ruhsal belirtiler de eşlik edebilir.
Orta Evre Alzheimer: Günlük Yaşamda Karmaşa
Hastalığın orta evresine gelindiğinde belirtiler belirginleşir. Kişi, zaman ve mekân algısını kaybetmeye başlar; bulunduğu günü, mevsimi hatta yaşadığı yılı hatırlamakta güçlük çeker. Kişisel bakım ihtiyaçları artar; giyinme, banyo yapma ve yemek yeme gibi rutin işler için yardıma ihtiyaç duyar. Hafıza kaybı ilerledikçe aile üyelerini ve yakın çevresini tanımakta zorluk yaşar. Kafa karışıklığı ve uyku düzenindeki bozulmalar bu dönemin önemli özellikleridir. Hastalar, sık sık aynı düşünceyi veya soruyu tekrar eder ve basit matematik işlemlerini yapamaz hale gelirler. Bu dönemde bakıma ihtiyaç artarken fiziksel aktivitelerle bilişsel işlevlerin korunması kritik bir rol oynar.
İleri Evre: Bağımlılık ve Temel İşlev Kaybı
Alzheimer hastalığının ilerleyen dönemlerinde kişi, tamamen yardıma muhtaç hale gelir. Beslenme, yürüme ve konuşma gibi temel işlevlerde büyük zorluklar yaşanır. Aile üyelerini tanıyamama ve çevreyle iletişim kuramama ileri evrenin kaçınılmaz belirtileridir. Hastalar, idrar kaçırma gibi sorunlarla karşılaşırken bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı olarak enfeksiyonlara açık hale gelirler. Bu dönemde uygulanan fiziksel aktiviteler daha çok hastanın konforunu sağlama ve yatak yaralarını önleme amacı taşır. Yatak içerisinde düzenli pozisyon değiştirme, kas ve eklem hareketlerini korumaya yönelik pasif egzersizler bu evrede önem kazanır.
Fiziksel Aktivitenin Alzheimer Hastaları Üzerindeki Etkisi
Fiziksel aktivite, Alzheimer hastalarında yalnızca vücut sağlığını desteklemekle kalmaz, aynı zamanda bilişsel işlevlerin korunmasında da etkili bir araçtır. Düzenli egzersiz yapmak, beyne giden kan akışını artırarak hücrelerin daha iyi oksijenlenmesini sağlar. Bu süreç, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve hafıza kaybını azaltabilir. Egzersiz aynı zamanda depresyon ve anksiyeteyi hafifleterek hastaların yaşam kalitesini artırır.
Düzenli olarak yapılan yürüyüşler, solunum egzersizleri ve hafif kuvvet çalışmaları, kas gücünü ve dayanıklılığı artırarak düşme riskini azaltır. Alzheimer hastalarında sık görülen uyku problemlerinin çözümünde de fiziksel aktivitelerin önemli bir rolü vardır. Egzersizle birlikte salgılanan mutluluk hormonları, hastaların huzurlu ve daha pozitif hissetmesini sağlar.
Hastalık Evrelerine Göre Fiziksel Aktivite Programları
Fiziksel aktiviteler hastalığın evresine ve kişinin genel sağlık durumuna göre belirlenmelidir. Alzheimer hastalarının egzersiz programlarına başlamadan önce doktor kontrolünden geçmesi şarttır. Hipertansiyon, kalp hastalıkları ve solunum sorunları gibi durumlar, egzersiz planlamasında dikkate alınmalıdır.
Erken evrede, yürüyüşler ve aerobik egzersizler hastaların günlük yaşam rutinine entegre edilebilir. Orta evrede, aktiviteler kısa süreli bölümlere ayrılarak hastanın sıkılmasının önüne geçilir. Örneğin, 15 dakikalık bir yürüyüş sonrası dinlenme molaları verilebilir. Bu dönemde denge egzersizleri ve kas kuvvetlendirme hareketleri öne çıkar. İleri evrede ise hasta yatağa bağımlı hale geldiğinden, pozisyon değiştirme ve pasif hareketler uygulanmalıdır.
Egzersiz Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Egzersiz sırasında hastanın güvenliği en öncelikli konudur. Ani yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi veya terleme gibi durumlar gözlemlendiğinde aktivite derhal durdurulmalıdır. Hastaların egzersiz sırasında mutlaka refakatçi eşliğinde olması sağlanmalıdır. Dış ortamda yapılan aktivitelerde uygun kıyafet, şapka ve güneş koruyucu kullanımı ihmal edilmemelidir.
Ayrıca, hastaların motivasyonunu yüksek tutmak için egzersizler eğlenceli ve ilgi çekici hale getirilmelidir. Dans etmek, müzik eşliğinde hareket etmek veya basit bulmacalarla zihni uyarıcı çalışmalar yapmak, egzersiz programının bir parçası olabilir. Egzersiz sonrası hastanın yeterince su tükettiğinden emin olmak da son derece önemlidir.
Hareketli Bir Yaşam, Daha Kaliteli Bir Gelecek
Alzheimer hastalığı, ne yazık ki günümüzde kesin bir tedavisi olmayan, ancak yönetilebilir bir hastalıktır. Fiziksel aktiviteler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve hastaların yaşam kalitesini artırmak için en etkili yöntemlerden biridir. Hem bedensel hem de zihinsel sağlığı destekleyen bu aktiviteler, hastalara özgüven kazandırırken bakım verenlerin de süreci daha kontrollü yönetmesine yardımcı olur. Her aşamada uygun bir egzersiz programıyla hastaların hayatına hareket katmak, onları daha bağımsız, huzurlu ve aktif bir yaşama teşvik eder.
Periyodik olarak haber bültenimizi size ulaştıralım.
Nesilden nesile hayat bize GÜVEN diyor.
Güven Hastanesi hizmet standartları ile JCI tarafından akredite edilmiştir. JCI şikayet bildirimlerinizi buraya tıklayarak yapabilirsiniz.
Kişisel verilerin korunması ve işlenmesi politikalarına ilişkin aydınlatma metnimize buradan kişisel veri işleme envanteri ve kişisel verilerin korunması politikamıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
